მართმადიდებლობა

გზა ტაძრისაკენ

ვეზიარე ქრისტიანობას და ჩემივე ნებით ჯვარს ვაცვი საკუთარი აზრები, მაგრამ ჯვარი, რომელიც ვიტვირთე, მხოლოდ სიხარულს მანიჭებს. მე ყველაფერი შევიძინე და არაფერი დამიკარგავს.

მღვდელმონაზონი სერაფიმე როუზი

„ისე და იქ უნდა ემსახურო უფალს, როგორც და სადაც თავად ღმერთი მოითხოვს“

ახალციხის, ტაო-კლარჯეთისა და ლაზეთის მთავარეპისკოპოსმა მეუფე თეოდორემ (ჭუაძე) საუბარი შემდეგი სიტყვებით დაიწყო: „ყოველი ადამიანი თავისი გზით და თავისებურად მიდის უფალთან. ამიტომაა ჩვენი ცხოვრება საინტერესო. ყველანი სხვადასხვანაირები ვართ და თითოეულ ჩვენგანს ეძლევა ის, რაც მას სჭირდება. სწორედ ამაშია უდიდესი მადლი, უდიდესი სიბრძნე უფლისა“

დავიბადე ქალაქ სიღნაღში. ბოდბის მონასტერში კომუნისტების დროს საავადმყოფო ყოფილა გახსნილი და მეც სწორედ იქ დავბადებულვარ. მშობლები აბასთუმნის ობსერვატორიაში მუშაობდნენ. შვიდი წელი იქ დავყავით. მერე მამამ ობსერვატორიას თავი დაანება და მამაპაპისეულ სახლს დაუბრუნდა თელავში. მეც იქვე მიმიყვანეს სკოლაში. ათი კლასი ისე დავამთავრე, ტაძარში თითქმის არც შევსულვარ. ისეთი დრო იყო, ეკლესიაში სიარულს არავინ გვირჩევდა.

* * *

შემდგომ ამისა თბილისში ჩამოვედი და პოლიტექნიკურ ინსტიტუტში ჩავაბარე. იქაც ისე ვისწავლე რამდენიმე წელი, რომ, ჩემდა სამარცხვინოდ, არც ერთ ტაძარში ფეხი არ შემიდგამს. პირველად სიონში შევედი, ისიც - მერაბ კოსტავას დასაფლავებაზე.

ეს ჩვენი სტუდენტობის დრო იყო, 1988-1989 წლები, როდესაც ეროვნული მოძრაობა უფტო მეტად გამოიკვეთა, ეროვნული სული უფრო მეტად ამაღლდა. ყოველივე ამან იმაზე დაგვაფიქრა, რომ დედაეკლესია განსაკუთრებული იყო ჩვენი ქვეყნისთვის, ჩვენი ერისთვის.

მოგვიანებით ცოტათი გაგვიტყდა გული (ეს უკვე 9 აპირილის შემდგომ პერიოდში მოხდა) - იდეალები, რომელთათვისაც ვიბრძოდით, თანდათან ქრებოდა და ჩვეულებრივი ცხოვრება იწყებოდა. მე კი რაღაცას ვეძებდი, მინდოდა, ჩემი ქვეყნისთვის რაიმე შემემატებინა. მშენებელი ვიყავი, მაგრამ ვფიქრობდი, რომ ჩემი პროფესიით ისეთს ვერაფერს გავაკეთებდი - ჩემნაირი მშენებელი ხომ უამრავი იყო საქართველოში.

და სწორედ ამ დროს წავიკითხეთ განცხადება: საფარის მონასტერში სარესტავრაციო სამუშაოები იგეგმებოდა და წასვლის მსურველთა ჯგუფს კრებდნენ. მე და ჩემმა ამხანაგებმა ვიფიქრეთ: რაკი ეროვნულ მოძრაობაში მაინცდამაინც ვერ ვიპოვეთ საკუთარი თავი და ადგილი, მოდი, წავიდეთ, იქნებ მცირედი მაინც გავაკეთოთ ეკლესიისთვისო.

ჩავედით საფარაში. მონასტერი მოქმედი აღმოჩნდა, ჩვენ კი არც ქცევის წესები ვიცოდით და არც არაფერი, პირჯვარსაც ვერ ვიწერდით სწორად. ასე ვთქვათ, სულიერად და რელიგიურად სრულიად გაუნათლებლები ვიყავით. ბავშვობაში კი მომნათლეს (საქართველოში ასე თუ ისე ყველა მონათლულია), მაგრამ ნათლობის არსი, მნიშვნელობა გააზრებული არ მქონდა.

მაშინ საფარის მონასტრის წინამძღვარი მამა სერგი (ჩეკურიშვილი) გახლდათ. მისი ქადაგებით, მოღვაწეობით ვისწავლეთ ყველაფერი. ერთი თვე ვიმუშავეთ აქ და ამ ერთ თვეში ლოცვაც დავიწყეთ, აღსარებაც ვთქვით, ვეზიარეთ კიდეც... ასე ჩაეყარა საფუძველი ჩვენს ეკლესიურ ცხოვრებას.

მონასტერმა, მონასტრულმა ცხოვრებამ ჩემზე უდიდესი შთაბეჭდილება მოახდინა. დავინახე, რომ ადამიანები, რომლებიც იქ მსახურობდნენ, ჭეშმარიტად უფლისათვის, ქვეყნისათვის წირავდნენ თავს და სხვა არაფერი ამოძრავებდათ (რასაც, სამწუხაროდ, ვერ ვიტყოდი ეროვნული მოძრაობის ბევრ მონაწილეზე). ამან ჩემზე ძალიან იმოქმედა. მონასტერს დიდი მიმზიდველობა ჰქონია... ბერობა გადავწყვიტე. მახსოვს, მამა სერგი ქადაგებდა. ჩვენ გარშემო ვუსხედით. საუბრისას სულ იმას იმეორებდა წუხილით, საქართველოს ძალიან ცოტა ბერ-მონაზონი ჰყავსო. ამ სიტყვებს რომ ვისმენდი, გავიქიფრე, აი, რა შემიძლია გავაკეთო ჩემი ქვეყნისთვის-მეთქი. ამის მერე უკვე ვცდილობდი, ამ განზრახვისთვის ხორცი შემესხა, მოვმზადებულიყავი, მებრძოლა. ბერობა იყო ჩემი მიზანი და სხვა აღარაფერი მინდოდა, თუმცა, რაღა თქმა უნდა, ამ მიზნის მიღწევა იოლი არ ყოფილა...

* * *

ბერობა რომ გადავწყვიტე, სწორედ ის პერიოდი იყო, როცა ათონის მთიდან საქართველოში ივერიის ღვთისმშობლის ხატი ჩამოაბრძანეს (იგი ამჟამად სიონში ბრძანდება). ვიცოდი, რომ დედა ღვთისმშობელი ბერებისა და მონაზვნების განსაკუთრებულ მფარველად ითვლებოდა. ჰოდა, მეც გადავწყვიტე, მივახლებოდი, თაყვანი მეცა და მეთხოვა, გავეძლიერებინე და მონაზვნობის მადლი მოენიჭებინა. როგორც კი საშუალება მომეცა, მივედი და უპირველესად ეს შევთხოვე.

არ გასულა დიდი დრო და ისეთი განსაცდელი შემემთხვა, ეკლესიას კინაღამ სულ დავანებე თავი... შემეშინდა და აღსარებაში ვთქვი. მოძღვარმა ამიხსნა: როცა უფლისგან რაიმეს ვითხოვთ, იგი გვცდის, განსაცდელს მოგვივლენს, რათა გამოჩნდეს, რამდენად მტკიცენი ვართო. მივხვდი, რომ განსაცდელი ჩემს გადაწყვეტილებას უკავშირდებოდა და ერთხანს მეშინოდა კიდევაც, ბერობა მეთხოვა. სიონში რომ მივდიოდი, ჩუმად შევიპარებოდი ხოლმე ტაძარში და კუთხეში დავდგებოდი - ღვთისმშობლის ხატს ვემალებოდი; ვიცოდი, მასთან რომ მივსულიყავი, აუცილებლად ბერობას ვთხოვდი (ამის სურვილი არ გამნელებია), არადა, განსაცდელისაც მეშინოდა!

ნელ-ნელა გამიარა შიშმა და ხატთან მიახლება გავბედე. მერე მეორედ მივედი, მესამედ... ბოლოს ღვთისმშობლის წყალობით მართლა მომეცა მადლი, ბერი გავმხდარიყავი. ახლა, როცა იმ ჩემს ბავშვურ საქციელს ვიხსენებ, მეღიმება ხოლმე.

* * *

ბერად საფარაში აღვიკვეცე, 1991 წელს (როგორც მახსოვს). მოულოდნელად დამიძახა მამა სერგიმ და მითხრა, ერთი კვირის შემდეგ უნდა აღგკვეცოო. ცხადია, ამ დღეს მოუთმენლად ველოდი, მაგრამ მას შემდეგ, რაც მონასტერში დავიწყე ცხოვრება, მორჩილი გავხდი, აღარ ვჩქარობდი. ჩემთვის მთავარი ის იყო, რომ უფალს შევწირე თავი და დანარჩენზე - როდის რა მოხდებოდა - აღარ ვნერვიულობდი, თუმცა კი სურვილი დიდი მქონდა.

ზოგს ჰგონია, რომ ბერად აღკვეცაში არის რაღაც სევდიანი, მწუხარე. მინდა ვთქვა, რომ მსგავსი სიხარული ცხოვრებაში არ განმიცდია! ყველა საიდუმლო, რომელიც ეკლესიაში სრულდება, უდიდესი სიხარულის მომგვრელია - დიაკვნად კურთხევაც, მღვლად ხელდასხმაც, ეპისკოპოსად დადგენაც, - მაგრამ როცა ბერად აღკვეცის წესს ვკითხულობ, სულ სხვა გრძნობა მეუფლება.

* * *

ოჯახს, რა თქმა უნდა, ძალიან გაუჭირდა შეგუება. საერთოდ, ამ გზაზე მშობლების წინააღმდეგობას სხვადასხვაგვარად უშვებს უფალი: თუკი მშობელი ხედავს, რომ შვილმა მტკიცე გადაწყვეტილება მიიღო და საბოლოოდ განსაზღვრა თავისი მომავალი, ნაკლებ წინააღმდეგობას უწევს, მაგრამ თუ ადამიანი ჭოჭმანობს, წინააღმდეგობა გაცილებით დიდია. ასე რომ, ყველაფერი მაინც ჩვენი შინაგანი მდგომარეობიდან გამომდინარებს.

მაშინ ბერობა განსაკუთრებული მოვლენა გახლდათ. ზოგს ავადმყოფები ვეგონეთ, ზოგს - ისეთები, ზოგს - ასეთები, მაგრამ, ღვთის მადლით, ოჯახისგან დიდი წინააღმდეგობა არ შემხვედრია. ისეთ პერიოდში გავიზარდეთ, რომ საკმაოდ დამოუკიდებლები ვიყავით. მახსოვს, რაც სკოლა დავამთავრე, მას მერე თითქმის სულ დამოუკიდებლად ვცხოვრობდი - თბილისში ჩამოვედი, აქ ვსწავლობდი, ჯარი მოვიარე... მაშინაც, როცა ცხოვრების გზას ვირჩევდით, მეტი თავისუფლება გვქონდა.

დღეს, ჩემს სულიერ შვილებს რომ ვუყურებ, ნაკლებად დამოუკიდებელნი მეჩვენებიან. ხშირად მშობლები არ ასწავლიან შვილებს პასუხისმგებლობის აღებას, გადაწყვეტილების მიღებას. არადა, ვფიქრობ, ძალიან მნიშვნელოვანია, ადამიანი ყველგან ხელჩაკიდებული კი არ ვატაროთ, ის ვასწავლოთ, თვითონ როგორ იცხოვროს სწორად.

* * *

ყველაფერი ძალიან სწრაფად მოხდა - 91 წელს გავხდი ბერიც, დიაკვანიც, მღვდელ-მონაზონიც და საფარის მონასტრის წინამძღვრის მოვალეობის დროებით შემსრულებელიც.

ეპისკოპოსად რომ მაკურთხეს, ბოდბის ეპარქიაში გამამწესეს. ბოდბე ჩემთვის საოცრად საყვრელი ეპარქიაა, მშობლიური ეპარქიაა, რადგან იქ დავიბადე. მშობლიურია ჩემთვის ახალციხეც, სადაც ორი წლის შემდეგ გადამიყვანეს - იქ მოხდა ჩემი სულიერი დაბადება, სულიერად იქ ავიდგი ფეხი.

ამჟამად ახალციხის, ტაო-კლარჯეთისა და ლაზეთის ეპარქიის მმართველი ვარ. შესაძლოა, მთლიანად ვერ ვმართავ ამ ტერიტორიებს, მაგრამ მარტო მათი სახელების ჩამოთვლაც კი საოცარ სიხარულს მგვრის.

* * *

მართალი უთქვამს მეუფე საბას, როცა ჯგუფელები ვიკრიბებით, ხშირ-ხშირად ვხუმრობთ ხოლმე, პროფესიით მარტო მე და მეუფე ვმუშაობთო. მართლაც საოცარი პროფესია გვაქვს - მშენებელი. იყო დრო, როდესაც ეკლესიაში ყველაზე მეტად იგრძნობოდა აღმშენებლობა. დღესაც ვცდილობთ. ადამიანს განათლება იმიტომ ეძლევა, რომ გამოიყენოს... ღმერთმა ქნას, შეიცვალოს ვითარება საქართველოში, შენება იყოს.

* * *

ძალიან ხშირად დავდიოდით ხოლმე ზაგორსკის მონასტერში, ბერიც, მონაზონიც, ბევრი მინახვს, მაგრამ განსაკუთრებულად მამა სერგის (ამჟამად - მეუფე სერგის) ვიხსენებ, ჩემს მოძღვარს, რომლის მეშვეობითაც მოვედი ეკლესიაში. ის იყო მაგალითი ჩემთვის. შემდგომ კი, როცა უწმინდესი გავიცანი, უამრავი რამ ვისწავლე მისგან.

* * *

ბერად აღკვეცის შემდეგ, სამწუხაროდ, ძალიან მალე მომიხდა მონასტრის დატოვება. ეს ძალიან რთული აღმოჩნდა ჩემთვის, რადგან იქ სულ სხვა რამისთვის მივედი. მაგრამ ჩვენ არ გვაქვს უფლება, შევეწინააღმდეგოთ უფლის ნებას, ჩვენი თავგანწირვა, თავშეწირვა ხომ სწორედ ამაში მდგომარეობს. როდესაც ადამიანს უფლის სამსახურში ჩადგომა სურს, ისე და იქ უნდა ემსახუროს მას, როგორც და სადაც თავად ღმერთი მოითხოვს. ყოველივე მორჩილებით უნდა მივიღოთ და მთელი პასუხისმგებლობით აღვასრულოთ. ეს არის უმთავრესი და ამიტომ სწორედ ამას ვუსურვებ ყველას, ვინც უფლის მსახურების გზაზე აპირებს შედგომას.

ესაუბრა ნატო ტოროშელიძე
ჟურნალი „კარიბჭე“, № 6, 2004 წ.

„მონასტერი თავისთავად გაყენებს სწორ გზაზე“

70-იანი წლების შუა ხანებში თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ბიოლოგიის ფაკულტეტის რამდენიმე კურსდამთავრებული მონასტერში წავიდა. ჩვენი სტუმარი, დედა მარიამი, თბილისის ფერისცვალების დედათა მონასტრის იღუმენია, ერთ-ერთი მათგანი გახლავთ. სამწუხაროა, რომ ინტერვიუს კითხვისას ვერ ხედავთ მის თვალებს და არც მისი ხმა გესმით.

პირველი ნაბიჯები

დავიბადე 1964 წელს, თბილისში, ერთ ჩვეულებრივ ოჯახში. 14 წლის ვიყავი, რომ მოვინათლე. სხვათა შორის, მე თვითონ მოვინდომე. მეგონა, თუ მომნათლავდნენ და გულზე ჯვარს დამკიდებდნენ, ცუდი აღარაფერი შემემთხვეოდა. ჰოდა, როცა რაიმე სახიფათო საქმეზე მივდიოდი, ჯვარს მაშჲნ ვიკიდებდი ხოლმე. მონათვლის შემდეგ რაღაც სიმშვიდე ვიგრძენი, მწამდა, რომ ამიერიდან ღმერთი მიფარავდა. საერთოდ, ძალიან გამიხარდა, როცა გავიგე, რომ ღმერთი არსებობდა და მარტო არ ვიყავი ამ ქვეყანაზე. კი, ვიცოდი, რომ დედას ვუყვარდი, მამას ვუყვარდი, მაგრამ ბევრი განსაცდელი ხომ მარტოს უნდა გადამეტანა? ამის მეშინოდა და როცა გავიგე, რომ მფარველი ანგელოზი მუდამ ჩემთან იყო და არასდროს დამტოვებდა, გამბედაობა მომემატა.

ნელ-ნელა ეკლესიაში სიარულიც დავიწყე. ჯერ ამხანაგებს მივყევი, ისე, უბრალოდ, ცოტა ხანს გავჩერდი, მერე გავიგე, რომ მეორე დღეს წირვა იყო; თანდათან ქადაგების მოსმენაც დავიწყე, მოძღვართან მივედი, აღსარება ვთქვი... მინდობილი ვიყავი ეკლესიას და რაც არ მესმოდა (მაგალითად, რატომ უნდა დამეხურა თავზე), იმას მექანიკურად ვაკეთებდი. მერე ამ ყველაფრის საჭიროება ვიგრძენი... შეიძლება, ახლაც კი ვერ გამოვთქვა ეს; ნებისმიერი წესი, რომელიც თავიდან გაუგებარი იყო ჩემთვის, ახლა უკვე ძალიან ღრმა აზრით არის დატვირთული. რომც არაფერი წაიკითხოს ადამიანმა ამის შესახებ, ცონდა მაინც მოდის.

როდესაც ეკლესიაში სიარული დავიწყე, ერთადერთი სამთავროს დედათა მონასტერი იყო მცხეთაში და იქაც სულ მოხუცი დედები ცხოვრობდნენ. არ ვიცოდი, სად მდებარეობდა ეს მონასტერი და არც მეგონა, ჩვეულებრივ მოკვდავს თუ შეეძლო, მონაზონი გამხდარიყო. აქედან გამომდინარე, მონასტერში წასვლა აზრადაც არ მომსვლია. პირიქით, ბავშვობიდანვე მქონდა ჩაბეჭდილი თავში, რომ აუცილებლად უნდა დამემთავრებინა უმაღლესი სასწავლებელი, მემუშავა, მერე ასპირანტურაში ჩამებარებინა... ეკლესიაში რომ მივედი, უნივერსიტეტის ბიოლოგიის ფაკულტეტი ახალი დამთავრებული მქონდა და ვმუშაობდი. როცა მივხვდი, რომ ამ სამსახურისთვის თავის დანებება შეიძლებოდა, ძალიან ბედნიერად ვიგრძენი თავი.

ოთხშაბათობები

პატრიარქის ლოცვა-კურთხევით შეიქმნა ჯგუფი, რომელიც ოთხშაბათობით ტაძრების დასალაგებლად დადიოდა. უწმინდესთან ძალიან ახლოს ვიყავით, რაც თავისთავად უდიდესი ბედნიერება გახლდათ. ჩვენს მოძღვარს, მამა დავითს, რომელიც ახლა მეუფე დანიელი გახლავთ, დავყავდით ტაძრებში, მონასტრებში, ვშრომობდით, ვლოცულობდით. კვირაში ერთ დღეს მონასტრულად ვატარებდით. ნელ-ნელა ვიგრძენი, რომ ოთხშაბათიდან ოთხშაბათამდე ვცხოვრობდი... ეს რომ გავიაზრე, სამსახურიც გამოჩნდა ეკლესიაში - გობელინებს ვქსოვდით.

რაცა არ გწადდეს, იგი ჰქმენ...

უწმიდესმა რომ დაინახა, მონასტერში წასასვლელად მზად ვიყავით, ხელი შეგვიწყო - რუსეთში, პიუხტიცის მონასტერში გაგვიშვა. თექვსმეტნი წავედით. იქ ერთი თვე გავატარე. ჩვეულებრივად ვცხოვრობდი; დედაც მენატრებოდა, ამხანაგებიც, მაგრამ, სიმართლე რომ ვთქვა, არ გამჭირვებია, თუმცა ვერც იმას ვიტყვი, მონასტრის გარეშე სიცოცხლე არ შემეძლო-მეთქი. ერთადერთი უცნაური გამოცდილება ის იყო, რომ რაც არ მინდოდა, სწორედ იმის კეთება მომიხდა. მეუფეს ვთხოვე, ოღონდ სამზარეულოში არ გამიშვათ და ყველა საქმეზე თანახმა ვერ-მეთქი. მაინცდამაინც სამზარეულოში გამამწესა. რა უნდა მექნა? ღვთის შეწევნით ყველაფერი ადვილად გადავიტანე, როგორც კი შინაგანად მივიღე და დავმორჩილდი. მერე და მერე მივხვდი, რომ რაღაც ასეთი აუცილებელი იყო ჩემთვის.

პიუხტიცის მონასტერში ერთი მონაზონი ცხოვრობდა, დედა ლიუბოვი. უკვე მოხუცებული, სულ ბუზღუნებდა, მაგრამ ისეთ სიყვარულს ასხივებდა, რომ დაინახავდი, გულში ჩახუტება მოგინდებოდა. თურმე სულ ახალგაზრდა მისულა მონასტერში. ისეთი მხიარული ყოფილა, დედებს გასჭირვებიათ მისი მიღება და მოძღვრისთვის საგანგებო წერილი გაუგზავნიათ - ასეთი და ასეთი გოგო მოვიდა, ვერ ვაჩერებთ, სულ იცინის და რა ვქნათო. რა უნდა ქნათ და უნდა დატოვოთო, - მიუღიათ პასუხი. და ისიც მთელი გულით ემსახურებოდა მონასტერს ღვთის გულისათვის. ყველაფერი მას ებარა: სატრაპეზო, საცხობები, მეურნეობა... იმდენი საქმე მქონდა, თორმეტი წლის განმავლობაში არც ერთ საუფლო დღესასწაულზე არ დასწრებია წირვა-ლოცვას - არც აღდგომას, არც შობას, არც ფერისცვალებას... ღამე დგებოდა, რომ პირადი კანონი შეესრულებინა; წირვა-ლოცვაზე, როცა დრო ჰქონდა და ესწრებოდა, დამჯდარი არავის უნახავს. უკვე წამოსული ვიყავი, მისი ამბავი რომ გავიგე: თურმე დაბრმავებულა და მაშინ უთქვამს, აი, ახლა კი სულ ვილოცებო. მერე სქიმმონაზონი გამხდარა...

მონასტერში უნდა წავსულიყავი, რომ მესუნთქა

მახსოვს, მოძღვარმა მითხრა, რა დროს შენი მონასტერია, ხომ ხედავ, ჯერ არაფერი გაგეგებაო. ვიფიქრე, ამის დრო არც არასდროს დამიდგება-მეთქი. ისევე, როგორც არასოდეს იქნები ზიარების ღირსი. უბრალოდ, ვიცოდი - მონასტერში უნდა წავსულიყავი, რომ მესუნთქა. სხვანაირად არ შემეძლო, ამიტომ იმაზე ფიქრი, მერე რა მელოდა ან რა გზა იყო ეს გზა, არ დამიწყია. ამასობაში მოხდა ისე, რომ კიდევ რამდენიმე ჩემი ახლობელი თავ-თავისი გზით მონასტრის კარიბჭესთან აღმოჩნდა. ასე რომ, სამთავროში ხუთნი წავედით. ალბათ, ამიტომაც არ გაგვჭირვებია.

დედებმა ძალიან კარგად მიგვიღეს და ბევრი რამ გვასწავლეს. თავიდან, უბრალოდ, შეგვიყვარდა ეს ადამიანები - ახალგაზრდები ვიყავით და გვეგონა, მათზე მეტი წიგნი გვქონდა წაკითხული, მედავითნეობაც უკეთ ვიცოდით და ა.შ. - მაგრამ ახლა ვხვდები, რომ ისინი გულმხურვალე მონაზვნები იყვნენ და მათი ლოცვაც ჭეშმარიტი იყო. მამა გაბრიელიც ძალზე დაგვეხმარა, რომ უკეთ გვეგრძნო, რა არის ქრისტიანობა. არც პატრიარქის ყურადღება გვაკლდა და არც მოძღვრის. ერთი სიტყვით, განებივრებულები ვიყავით ღვთის წყალობით...

მონაზვნად სამთავროს მონასტერში აღვიკვეცე, მაგრამ მერე მარტყოფში გადავედი საცხოვრებლად, სამი წლის შემდეგ კი უკვე აქ, ფერისცვალებაში, დავმკვიდრდი. ოცამდე დედა ვართ. მონასტერში უამრავი საქმე კეთდება, სეფისკვერები, სანთლები კეთდება... პირველ რიგში კი, რაღა თქმა უნდა, ვლოცულობთ. რაკი მონასტერი ქალაქშია, უამრავი ხალხი მოდის თხოვნით; როცა გაჭირვებული მოგმართავს, უარის თქმა ძნელია, ვერ ეტყვი, შენთვის არ მცალიაო. თავიდან მათ მონასტერშივე ვიღებდით და ეს, ცოტა არ იყოს, გვიჭირდა. ახლა ასეთი გამოსავალი ვიპოვეთ: მოწყალების დების სასწავლებელი გავხსენით, სადაც გოგონები სწავლობენ და ცხოვრობენ კიდეც, თან გვეხმარებიან.

ჰო, მონასტერში ერთი განსაცდელი გვაქვს (ვისარგებლებ შემთხვევით და ვიტყვი) - მონასტრის ტერიტორიაზე მდებარე დარეჯან დედოფლის სასახლის ქვეშ მიწისქვეშა წყლები გადის და ის კლდე, რომელზეც შენობა დგას, იშლება. ალბათ, ძალიან დიდი თანხაა საჭირო, რომ არ დაინგრეს, ეს კი ჩვენს ძალებს აღემატება და ჯერჯერობით არ ვიცით, ვის მივმართოთ თხოვნით.

მისტიკური ქალაქი და ერთობის განცდა

იერუსალიმში 2000 წელს ვიყავით, საშობაოდ, - უწმიდესს ვახლდით. ბუნებრივია, ქალაქმა ძალიან დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა ჩემზე. იერუსალიმი ისეთი მისტიკური ქალაქია, მორწმუნეც რომ არ იყო, ამას მაინც იგრძნობ. თითქოს წარსულში აღმოჩნდები - დადიხარ სწორედ იმ ქუჩებში, მაცხოვარმა რომ გაიარა, ეხები ქვას, რომელსაც ლოცვის ჟამს მიაყრდნო...

ამასთან ერთად, მქონდა კიდევ მეორე განცდა - ერთიანი, მთლიანი და ბედნიერი საქართველოსი. დელეგაციაში ბევრი ვიყავით, დაახლოებით 200 კაცი. ბევრს არც ვიცნობდი, მაგრამ ჩვენს შორის ისეთი ერთსულოვნება სუფევდა, შეთანხმებაც არ გვჭირდებოდა. რაღაც ძალამ გაგვაერთიანა და მივხვდი, როცა ასეთი ერთობა არსებობს, როგორი დიდი ძალაა, იყო ქართველი.

მახსოვს, სხვადასხვა ქვეყნის პატრიარქები და სახელმწიფოს მეთაურები აღდგომის ტაძარში მაცხოვრის საფლავთან უნდა შებრძანებულიყვნენ. როდესაც ჩვენი პატრიარქი გამოჩნდა და კიბეზე უნდა ჩამობრძანებულიყო, წვიმა შენელდა. მთელმა დელეგაციამ, ისე, რომ არავის ნიშანი არ მოუცია, ერთად დავიწყეთ გალობა და უწმინდესი ტაძარში შევაცილეთ. არც ერთი პატრიარქი და არც ერთი სახელმწიფოს მეთაური ასეთი დიდებით არ მისულა მაცხოვრის საფლავთან.

ღვთისმშობლის საფლავზეც საოცრება მოხდა; ჯერ არავის უშვებდნენ, ახლახან წყალმა დატბორა და ჩაკეტილიაო. ვიდექით და ვფიქრობდით, როგორ შეიძლება, აქამდე მოსულებმა ღვთისმშობლის საფლავი ვერ ვნახოთო. ამ დროს პატრიარქი მობრძანდა. კარი რომ გაუღეს, ჩვენც შევცვივდით... ყველანი ვტიროდით. ისეთი განცდა იყო, თითქოს ღვთისმშობელმა ყველა ერთად ჩაგვიხუტა. პატრიარქიც ტიროდა, ძლივს წაიკითხა სახრება. მეც, ცრემლი რომ წამსკდა, ვეღარ გავჩერდი. ეს ღვთისმშობლის წყალობა იყო.

კიდევ, მახსოვს, შობას ბეთლემის ტაძარში ვერ შევდიოდით. ხალხი უამრავი იყო, შესასვლელი კი - ერთადერთი, თანაც ვიწრო. ამ დროს კი გარეთ ღია ცის ქვეშ დემის რუსოს კონცერტისა და გრანდიოზული დისკოთეკისთვის ემზადებოდნენ და ტაძარში რომ არ შეგვესწრო, კონცერტს ვერ ავცდებოდით. ვიდექით ასე საწყლად. მერე ხმადაბლა გალობა წამოვიწყეთ... უცებ, - არ ვიცი, ვის მოაფიქრდა, - ჩვენმა მამაკაცებმა ხელები ჩაჰკიდეს ერთმანეთს, კორდონი გააკეთეს და ჯერ ქალები შეგვიშვეს, მერე თვითონ შემოგვყვნენ. ასე სასწაულებრივად აღმოვჩნდით ტაძარში, არადა, თითქოს იმედიც არ უნდა გვქონოდა იქ შესვლისა.

ჯვრის მონასტერშიც ვიყავით. პატრიარქი წირავდა. ძალიან დიდი ზეიმი იყო, თითქოს გაიღვიძა მონასტერმა. მაგრამ რაც ყველაზე მეტად მიხაროდა, ეს იყო ერთობის განცდა.

ღვთაებრივი ცეცხლის გარდამოსვლა არ გვინახავს, მაგრამ პირადად მე ისეთი სავსე ვიყავი, მეტის დატევა აღარ შემეძლო.

სასწაული ალბათ მაინც ადამიანის გულში ხდება. შეიძლება, ანგელოზი გამოგეცხადოს და ვერაფერს მიხვდე, მაგრამ შეიძლება, ვერაფერიც დაინახო და უცებ ისე გაგითბეს გული, იგრძნო, რომ ღმერთი არსებობს.

მე ეკლესიამ მიშველა

ადრე მონასტეში წასვლა უფრო ადვილი იყო, არა? ახლა უფრო ძნელია, ხომ? სიმართლე გითხრათ, ეგ მეც მიფიქრია...

ახლანდელ ბავშვებს რომ ვუყურებ, სულ ვცდილობ, თავი შევიკავო და არაფერი ვთქვა იმაზე, თუ როგორ აცვიათ, როგორ იქცევიან. შეიძლება, მათ, უბრალოდ, ბებოს თვალით ვუყურებ - თავის დროზე ჩვენზეც ასეთივე რეაქცია ჰქონდათ უფროსებს, - არ ვიცი, მაგრამ მაინც მგონია, რომ დღევანდელი ბავშვები ნაკლებს კითხულობენ, ნაკლებად ვითარდებიან, უფრო ზედაპირულ განათლებას იღებენ. დროც არა აქვთ: ტელევიზორი, კომპიუტერი... ეს კარგს არაფერს მოგვიტანს.

საქართველოს ისტორია და ლიტერატურა რომ ასწავლონ კარგად, შეიძლება, ბავშვი ნორმალურ პიროვნებად ჩამოყალიბდეს, რადგან ჩვენს ისტორიასა და ლიტერატურაში რაც კი ღირებულია, იმდენად ახლოსაა ღმერთთან, რომ მაინც სარწმუნოებამდე მივყავართ.

ჩვენ, ჩემს თაობას, ეროვნული განცდაც უფრო ძლიერი გვქონდა. ახლა როგორღაც საკუთარი ნებით ვამბობთ უარს, ვთმობთ ყველაფერს და მივდივართ...

ჩვენ არც საქართველოს ისტორიას გვასწავლიდნენ, არც ქართულ ლიტერატურას - ეკლესიაში რომ მივედი, მერე დავაფასე ხალხური სიმღერაც, ჩვენი ისტორიაც, ყველაფერი, რაც ქართულია და მივხვდი, რომ თუ ამას არ მოვეჭიდებოდი, - ცხადია, სარწმუნოებასთან ერთად, - ძალიან ძნელი იქნებოდა ჩემი, როგორც პიროვნების გადარჩენა.

მე მონასტერმა მიშველა... მონასტერი თავისთავად გაყენებს სწორ გზაზე; საკუთარ ვნებებს რომ ებრძვი, გული იწმინდება. შენს შეცდომებს უკეთ ხედავ და სხვების მიმართაც უფრო ლმობიერი ხდები.

ერთი სიტყვით, იმის თქმა მინდა, რომ დღევანდელ დღეს, ალბათ, უფრო ძნელია არამცთუ ქრისტიანობის, ადამიანობის შენარჩუნებაც კი. მეშინია, ძალიან პესიმისტური ნათქვამი არ გამომივიდეს. თუმცა, არა, ეს არ არის პესიმისტური. ღმერთი არსებობს და თუკი ჩვენი თაობა ამოიყვანა ჭაობიდან, ამ ბავშვებსაც, ამ თაობასაც უშველის. სადაც ცოდვა მრავლდება, იქ მადლიც იზრდება. ამის იმედი მაქვს.

ესაუბრა ნატო ტოროშელიძე
ჟურნალი „კარიბჭე“, № 4, 2004 წ.

„მონაზვნობა ადამიანის მიერ ღვთისადმი მადლიერებითა და სინანულით გაღებული ყველაზე დიდი მსხვერპლია“

მეუფე საბა (ერისკაცობაში - ზაზა გიგიბერია) 1966 წლის 27 სექტემბერს დაიბადა ქალაქ სენაკში. მოუნათლავთ თბილისში, დიდუბის ეკლესიაში, 4 თუ 5 წლისა. მშობლები მონათლულები კი ყოფილან, მაგრამ ეკლესიურად არ უცხოვრიათ. შვილი, ალბათ, უფრო ტრადიციის გამო მონათლეს. საშუალო სკოლა სენაკის რაიონის სოფელ ძველ სენაკში დაამთავრა (სხვათა შორის, ეს სკოლა ილია ჭავჭავაძეს დაუარსებია 1884 წელს, შემდგომში კი იმ მრავალ გამოჩენილ ადამიანს უსწავლია). 1984 წელს საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტის სამშენებლო ფაკულტეტზე ჩააბარა. სავალდებულო სამხედრო სამსახურის მოხდის შემდეგ, 1986 წლიდან, ისევ განაგრძო სწავლა. 1989 წლის 9 აპრილის ცნობილი მოვლენების შემდეგ მისი ცხოვრება ძირეულად შეიცვალა...

საფარა

- მაშინ მეც, ისევე, როგორც ჩემი თაობის ახალგაზრდების უდიდესი ნაწილი, ბევრს ვფიქრობდი, რა სიკეთის მოტანა შემეძლო ჩემი ქვეყნისთვის. და აი, მოხდა ისე, რომ ამ წელს შრომითი სემესტრები შეწყდა (მანამდე სტუდენტები რუსეთში დავყავდით ხოლმე). ზაფხულში ასეთი რამ შემოგვთავაზეს: ან მთელი თვე თბილისში მშენებლობაზე უნდა გვემუშავა, ან ახალციხეში, მონასტრის აღდგენით სამუშაოებზე წავსულიყავით. ჩვენ, რა თქმა უნდა, საფარის მონასტერი ავირჩიეთ. არა იმიტომ, რომ ეკლესია გვიზიდავდა; უბრალოდ, ერთი მხრივ, თბილისში დარჩენა არ გვინდოდა და მეორეც - მონასტრის აღდგენა ეროვნულ საქმედ მივიჩნიეთ. ასე აღმოვჩნდით ოცამდე კაცი საფარაში. მაშინ ცხოვრების წესის შეცვლაზე ნამდვილად არ მიფიქრია, მაგრამ უფალი თურმე თვითონ აწყობდა ყველაფერს ისე, როგორც საჭირო იყო.

საფარის მონასტრის წინამძღვარი მამა სერგი გახლდათ (ამჟამად - ნეკრესისა და ჰერეთის მიტროპოლიტი). პირველი ქადაგება სწორედ მისგან მოვისმინეთ. გვასწავლა, რა იყო ქრისტიანობა, როგორ უნდა გველოცა, როგორ უნდა გვევლო ტაძარში, როგორ უნდა მოვმზადებულიყავით აღსარებისთვის... ერთი სიტყვით, ის, რაც ყოველმა ქრისტიანმა უნდა იცოდეს. და აი, სწორედ მაშინ, საუბრისას, გვითხრა, რომ საქართველოს გადარჩენა მხოლოდ სულიერ, ეკლესიურ ცხოვრებას შეეძლო. საქართველოს ძლიერება ეკლესიის ძლიერებაზეა დამოკიდებული, თვითონ ეკლესიის ძლიერება კი - ბერ-მონაზონთა სიმრავლეზე, და არა მხოლოდ სიმრავლეზე, არამედ მათ ხარისხობრივ მდგომარეობაზეცო. როდესაც ვკითხეთ, ბევრი ბერ-მონაზონი გვყავდა თუ არა, დიდი გულისტივილით გვიპასუხა, რომ მათი რიცხვი ძალიან მცირე იყო. თუმცა ხალხი ნელ-ნელა მოდის ეკლესიაში, მაგრამ დამრჩენი ცოტააო. ვიფიქრე (მერე აღმოჩნდა, რომ მეუფე თეოდორესაც იგივე უფიქრია - ჩვენ ჯგუფელები ვიყავით), თუ საქართველოს წაადგება, სხვა რა შემიძლია, გარდა იმისა, რომ მე თვითონ დავრჩე მონასტერში და ბერული ცხოვრება დავიწყო-მეთქი. აი, აქედან დავიწყეთ ფიქრი მონასტრულ ცხოვრებაზე და მხოლოდ შემდგომში გავაცნობიერეთ ნამდვილი მიზეზი იმისა, თუ რატომ დგამს ადამიანი ამ ნაბიჯს, რომ ეს არის ღვთისადმი მადლიერებით და სინანულით გაღებული ყველაზე დიდი მსხვერპლი.

ასე გავატარეთ ერთი თვე მონასტერში. რამდენჯერმე აღსარება ვთქვით. მეუფე შეგვპირდა, თუ მარიამობის მარხვას შეინახავთ, მარიამობას გაზიარებთო. მე, მეუფე თეოდორემ და კიდევ ორიოდე ბიჭმა შევძელით მარხვის დაცვა და პირველი ზიარებაც მივიღეთ.

როდესაც მონასტრიდან ერში დავბრუნდი, ასე მეგონა, სამოთხიდან ჯოჯოხეთში მოვხვდი, იმდენად ძნელი აღმოჩნდა ძველ ცხოვრებასთან შეგუება. იმ დროისთვის უკვე მეოთხე კურსზე ვიყავით. ძალიან გვიჭირდა ერთდროულად მონასტერში ყოფნაც და სწვლაც, მაგრამ მეგობრები, ლექტორები ხელს გვიწყობდნენ. ასე თუ ისე, შევძელით ინსტიტუტის დამთავრება. მომდევნო წელს საფარაში სასულიერო სემინარია გაიხსნა და ჩვენი მისი პირველი კურსდამთავრებულები გავხდით.

სანამ მონასტერში წავიდოდი, სულ ვცდილობდი, საზოგადოებაში ჩემი ადგილი მეპოვნა. ვფიქრობდი, ინსტიტუტს რომ დავამთავრებ, ვიმუშავებ, ოჯახი მეყოლება, მექნება სახლი, მანქანა... თითქოს ცუდზე არაფერზე ვოცნებობდი, მაგრამ უკმარისობის გრძნობა მაინც არასოდეს მტოვებდა და მხოლოდ მაშინ, როცა პირველად მივედი მონასტერში, რაღაცნარიად დავმშვიდდი. მივხვდი, რომ იქ იყო ჩემი ადგილი და ბედნიერი ვარ, რომ ამ გზაზე დამაყენა უფალმა.

დედის სიტყვები მთელი სიცოცხლე მემახსოვრება

ადამიანი მონასტერში წასვლას რომ გადაწყვეტს, ყველაზე დიდი წინააღმეგობა, როგორც წესი, ოჯახის წევრებისგან ხვდება. მართალია, მოსაკლავად არავინ გამომკიდებია, მაგრამ ძალიან გაუჭირდათ ჩემს ამ ნაბიჯთან შეგუება. მით უმეტეს, ოჯახში ერთადერთი ვაჟი ვიყავი... წელიწადნახევარი ისე ვახერხებდი მონასტერში ყოფნას, რომ ჩემებმა არაფერი იცოდნენ, თუმცა კი გრძნობდნენ, რომ ჩემს ცხოვრებაში რაღაც ხდებოდა.

ჩემი გადაწყვეტილების გაცხადების დღეც დადგა. გამიჭირდა, მაგრამ მაინც ვთქვი. ტირილი დაიწყეს, ცდილობდნენ, როგორმე გადაეფიქრებინათ: ხომ შეიძლება, ოჯახი შექმნა, მღვდელი გახდე და ასე ემსახურო ღმერთს; გვინდა, შვილი დაგრჩესო და ასე შემდეგ. როგორც შემეძლო, ვუხსნიდი, რა შეიძლებოდა და რა - არა, რატომ მივიღე ასეთი გადაწყვეტილება...

მახსოვს, ზამთარი იყო. ეპისოკპოსმა რამდენიმე დღით მონასტრიდან შინ გამიშვა, რომ კიდევ ერთხელ დავლაპარაკებოდი მშობლებს. ჩავედი სოფელში. ორ დღეში ძალიან დიდი თოვლი მოვიდა. ასეთი თოვლი სამეგრელოში მართლაც იშვიათობაა. რატომღაც ჩავთვალე, რომ ეს განსაცდელი იყო. თოვლის დადნობას რომ დავლოდებოდი, შეიძლება, ოჯახი შემბრალებოდა და დავბრკოლებულიყავი. გადავწყვიტე, დათქმული დროისათვის არ გადამეცილებინა. დილით რომ ავდექი, განვაცხადე, მონასტერში უნდა დავბრუნდე-მეთქი. მითხრეს, ასეთ ამინდში როგორ უნდა წახვიდე, ტრანსპორტი არ მოძრაობს და არაფერიო. ფეხითაც რომ მომიწიოს წასვლა, მაინც წავალ-მეთქი. ვერა და ვერ მიხვდნენ, წასვლა ასე რატომ დავიჟინე - ჩვენ ხომ, ასე თუ ისე, შევეგუეთ შენს არჩევანს, აღარ გეწინააღმდეგებითო. ნამდვილი მიზეზი, რასაკვირველია, ვერ ვუთხარი. ავიღე ბარი და ფეხით დავადექი გზას. დედაჩემი და ჩემი და გამომყვნენ. მამაჩემმა ვერ შეძლო, პირდაპირ ვიტყვი, გული აუჩუყდა, ატირდა და ვეღარც კი დამენახა.

რამენიმე ასეული მეტრი ვიარეთ თოვლში. სოფლის ცენტრამდე რომ მივედით, დედაჩემს ვუთხარი, დაბრუნდით, აქ დაგემშვიდობებით-მეთქი. მან ასეთი რამ მითხრა: შვილო, იმისთვის გზრდიდი, რომ ბედნიერი ყოფილიყავი და თუ ფიქრობ, რომ შენი ბედნიერება იქ არის, მაშინ დამილოცნიხარო. სიმართლე უნდა ვთქვა, მაშინ მისგან ასეთ რამეს ნამდვილად არ ველოდი. კი ვიცოდი, რომ მშობლის დალოცვას უდიდესი ძალა ჰქონდა, განსაკუთრებით იმ გზაზე, რომელსაც მე დავადექი, მაგრამ დედაჩემისთვის ამის გაკეთება არც კი მითხოვია - ვიცოდი, გაუჭირდებოდა.

აი, ასე მშობლისგან დალოცვილი წავედი მონასტერში. დედაჩემის სიტყვები მთელი სიცოცხლე მემახსოვრება. მწამს, რომ მისი დალოცვის მადლი მუდამ თან დამყვება და განსაცდელის ჟამს მეხმარება კიდეც. თვითონ დედაჩემიც დამეხმარა - ისეთი ეკლესიური ცხოვრება დაიწყო, ისე მკაცრად მარხულობს და ლოცულობს, რომ სხვებს მაგალითსაც კი აძლევს. ჩემი დებიც მოიქცნენ. მამას ჯერ ვერაფერი მოვუხერხეთ, მაგრამ ყველა ადამიანს თავისი დრო, თავისი გზა აქვს და იმედი მაქვს, ღვთის მადლით მალე ისიც ეკლესიურ ცხოვრებას დაიწყებს.

კიბე

მე მაინც ვთვლი, რომ ის იერარქიული საფეხურები, რაც მონასტერში მისულ ადამიანსა და ეპისკოპოსს შორის არსებობს, ძალიან სწრაფად გავიარე. მონასტერში ცხოვრება 1989 წელს დავიწყე. 1990-ში უკვე მორჩილის კაბით ვიყავი შემოსილი. 1991 წლის 14 ივნისს მეუფე სერგიმ ბერად აღმკვეცა. მახსოვს, წმინდა ნინოს გზაზე მიმავლებს იმ დღეებში სწორედ საფარის მონასტერში მოუწიათ ყოფნა, ამიტომ ჩემს აღკვეცას რამდენიმე მეუფე ესწრებოდა.

1992 წლის 12 იანვარს დიაკვნად მაკურთხეს. 8 თვე ბერ-დიაკვანი ვიყავი. იმავე წლის 4 ოქტომებრს მღვდელ-მონაზვნად მაკურთხეს, დაახლოებით ორი წლის შემდეგ იღუმენის ხარისხში ამიყვანეს და საფარიდან ტიმოთესუბნის მონასტრის წინამძღვრად გადამიყვანეს, მანამდე კი ორი წლის მანძილზე ახალციხის ეპარქიის იკონომოსი გახლდით.

ტიმოთესუბანში დედათა მონასტერი გავხსენით. იქაც ზუსტად ორი წელი დავრჩი, რადგან 1996 წელის 3 ნოემბერს ხონისა და სამტრედიის ეპისკოპსად მაკურთხეს.

ჩვენი ეპარქია 200 წელი გაუქმებული იყო (ქუთაისის ეპარქიას გახლდათ მიერთებული). და აი, ორასი წლის შემდეგ ახალგახსნილი ეპარქიის მღვდელმთავრად მე დამნიშნეს. როგორც ისტორიიდან ჩანს, თავის დროზე ძლიერი ეპარქია ყოფილა, მაგრამ იმჟამად იქ სულ 4 თუ 5 მოძღვარი მსახურობდა. მეუფე კალისტრატე იმერეთის თერთმეტივე რაიონს მართავდა. იმ პირობებში, რომელშიც მას უწევდა მოღვაწეობა, ერთი ადამიანისთვის ეს ძალიან ძნელი იყო, მაგრამ იმისთვის, რაც დამხვდა, არ შემიძლია, მეუფეს მადლობა არ მოვახსენო.

ხონში რომ ჩავედით, ღვთის მადლით, ძველის აღდგენა და ახლის შენება დავიწყეთ. ახლა ეპარქიაში 25 ტაძარია, კიდევ 10 შენდება, რამდენიმეს რესტავრაციას ვუკეთებთ. 4 მოქმედი მონასტერი გვაქვს. სასულიერო პირთა რიცხვი 20-მდე გაიზარდა. მონასტერში 40 ადამიანი ცხოვრობს, აქედან 2 ბერია, 6 - მონაზონი, დანარჩენი კი - კაბიანი მორჩილი. მაგრამ ეს მაინც ძალიან ცოტაა. იმედი მაქვს, ღვთის შეწევნით მეტს შევძლებთ, კიდევ ბევრია აღსადგენ-ასაშენებელი. ვხუმრობ ხოლმე, მთელი ჩვენი ჯგუფიდან პროფესიით მარტო მე და მეუფე თეოდორე ვმუშაობთ-მეთქი. ჩვენ ვაშენებთ, დანარჩენები კი ზოგი რას საქმიანობს და ზოგი - რას.

ახლა კი მინდა, მადლობა გადაგიხადოთ. სხვათა შორის, თქვენი ჟურნალი პირველია, სადაც ჩემი ინტერვიუ დაიბეჭდება. საერთოდ, არ მიყვარს საკუთარ თავზე ლაპარაკი.

და კიდევ ერთ რამეს ვუსურვებდი თქვენს „კარიბჭეს“. დღეს ისეთი დროა, როცა ყველა საშუალება უნდა გამოვიყენოთ, რათა ადამიანებს ეკლესიისკენ მიმავალი გზა ვაჩვენოთ. ტელევიზია, ჟუნრალ-გაზეთები ამის ერთ-ერთი საშუალებაა და თუ შეძლებთ, ადამიანებს სწორად მიაწოდოთ მართლმადიდებლობა, ეკლესიური ცხოვრება ასწავლოთ, შეგიძლიათ ჩათვალოთ, რომ ბედნიერები ხართ. სწორედ ეს მინდა გისურვოთ: თქვენს ჟურნალს მკითხველები ეკლესიის კარიბჭემდე მიეყვანოს.

ღმერთმა სიკეთე, სიხარული მოგანიჭოთ და ბედნიერი აღდგომა გაგითენოთ თქვენც და მთელ საქართველოს.

ესაუბრა ნატო ტოროშელიძე
ჟურნალი „კარიბჭე“, № 3, 2004 წ.

ინფორმაციის წყარო:http://www.orthodoxy.ge/gza.htm